علم در 75 سال آینده، رهنمودهایی برای ایران
محورهای موضوعی : عمومى
رضا منصوری
1
(استاد، دانشکده فیزیک، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران )
کلید واژه: درآمد, برنامه ریزی دولتی, فناوری هسته ای, فناوری‌های کوانتومی, سرمایه گذاری,
چکیده مقاله :
علم، به‌انضمام پژوهش و فناوری، بخشی از فعالیت جامعه‌های انسانی است که مدیریت و برنامه‌ریزی دولتی در آن نقش اساسی دارد. برنامه‌ریزی‌های دولتی، چه یک‌ساله و چه چندساله، برپایهء چشم‌اندازی طولانی مدت طراحی می‌شود. چشم‌اندازی ۷۵ ساله اخیراً در ایالات متحده منتشر شده که بی‌شک بر علم جهان هم تأثیر خواهد گذاشت. چشم‌انداز علم در ایران در اسناد بالادستی بسیار کم رمق یا وابسته به رشد جهانی است. ما باید به چشم‌اندازی روشن‌تر و مرتبط با نیاز کشور در وضعیت تاریخی منحصر به‌فرد خود داشته باشیم. در این مقاله می‌پردازم به تاریخ برنامه‌ریزی دولتی در علم و ریشه‌اش در ایران در دوران غازان خان، تا دوران اخیر جهانی که شروع جدی برنامه‌ریزی دولتی برای علم در جهان است. همچنین به‌تفصیل می‌پردازم به سند اخیر ایالات متحده که چشم‌اندازی ۷۵ ساله در آن ترسیم شده. در نهایت تأملاتی بنیانی را مطرح می‌کنم که چگونه ایران چشم‌انداز علمی و پژوهشی خودش را ترسیم کند.
Science, along with research and technology, is part of the activities of human societies in which government management and planning play a key role. Government planning, whether annual or multi-year, is based on a long-term vision. The 75-year-old vision was recently released in the United States, which will undoubtedly affect world science. The perspective of science in Iran in upstream documents is very weak or dependent on global growth.We need to have a clearer perspective on the needs of the country in its unique historical context. In this article, I will discuss the history of government planning in science and its roots in Iran during the Ghazan Khan era, to the recent world era, which is the beginning of a serious government planning for science in the world. I will also elaborate on a recent US document outlining a 75-year vision. Finally, I would like to give a basic reflection on how Iran draws its own scientific and research perspective.
1.Vanevar Bush, Science, The Endless Frontier, United State Government Printing Office, 1945.
2. تنکسوق نامه یا طب اهل ختا، به روایت مجتبی مینوی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ۱۳۵۰.
3. Terence Kealy, The Economic Laws of Scientific Research, 1996, p14.
۴. راهنمای فراسکاتی: رهنمودهای پیشنهادی سازمان همکاری و توسعة اقتصادی اروپا (OECD) برای ارزیابی فعالیت‌های پژوهش و توسعة تجربی (ویراست هفتم، ۲۰۱۵)، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، ۱۳۹۶.
۵. ر.ک. به مقالهء خودم برنامهء پنج سالهء هفتم: آیا منطقی بنیادی وارد برنامه خواهد شد؟ تابستان ۱۴۰۰. سندرم دوره نقل، مقاله‌های پس از ۱۴۰۰.
۶. علم مرز؛ بی‌انتها، به‌گزارش استیو السون، ترجمهء آریا متین، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، با همکاری انتشارات انجمن فیزیک ایران، تهران، بهار ۱۴۰۰. این متن ترجمهء سند زیر است: National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine 2020. The Endless Frontier: The Next 75 Years in Science. Washington, DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/25990.